Κάπνισμα: συνέπειες και τρόπος διακοπής

Η πλέον διαδεδομένη κατάχρηση ουσίας που γίνεται παγκοσμίως είναι η νικοτίνη.

Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, 1,1 δισεκατομμύρια άτομα σε όλο τον κόσμο είναι καπνιστές, ενώ σχεδόν κάθε δευτερόλεπτο ένα νέο άτομο αρχίζει να εθίζεται στη νικοτίνη ! Κάθε χρόνο 5.000.000 άνθρωποι θα χάσουν τη ζωή τους από νοσήματα που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με την βλαπτική επίδραση του καπνίσματος, αναμένεται δε οι θάνατοι να φθάσουν τα 10.000.000 το 2020.

Τα τελευταία στατιστικά στοιχεία την Ελλάδα την κατατάσσουν 3η παγκοσμίως στην κατανάλωση καπνού μετά την Ουγγαρία και την Πολωνία. Το 44% του πληθυσμού είναι καπνιστές, οι θάνατοι δε, από νοσήματα που έχουν άμεση ή έμμεση σχέση με το κάπνισμα, φθάνουν τις 20.000 ετησίως.

Ανησυχητικά διαδεδομένη είναι η συνήθεια αυτή στις μικρές ηλικίες, τα στοιχεία αναφέρουν ότι περίπου οι μισοί μαθητές της Γ` λυκείου τουλάχιστον στα μεγάλα αστικά κέντρα είναι καπνιστές. Επίσης τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί στο γυναικείο πληθυσμό αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα από καρκίνο του πνεύμονα και έμφραγμα του μυοκαρδίου και αυτό οφείλεται στη μεγάλη αύξηση του ποσοστού καπνιστριών συγκριτικά με τα προηγούμενα χρόνια.

Το κάπνισμα συνδέεται άμεσα με μία σειρά σοβαρών παθήσεων

1. της Καρδιάς
2. των Αγγείων (Αρτηριοπάθεια, Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο, Σεξουαλική δυσλειτουργία, κλπ)
3. του Αναπνευστικού (ΧΑΠ)
4. του Δέρματος (ρυτίδες, πρόωρη γήρανση)
5. του Γαστρεντερικού Συστήματος (Γαστρικό Έλκος, Γαστρο-οισοφαγική Παλινδρόμηση, κλπ)
6. Αποτελεί κύριο αιτιολογικό παράγοντα για ανάπτυξη Καρκίνου (στόματος, λάρυγγος, πνεύμονος, ουροδόχου κύστεως κλπ)
   Επίσης
7. Ενοχοποιείται για πρόωρη εμμηνόπαυση, έχοντας η νικοτίνη μία αντι-οιστρογονική δράση
8. Στις εγκυμονούσες: Γέννηση λιποβαρών νεογνών
9. Μεγάλο οικονομικό κόστος.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε επίσης και τις βλαπτικές συνέπειες του παθητικού καπνίσματος, ειδικά όταν πρόκειται παιδιά (λοιμώξεις – βρογχίτιδα) και στα βρέφη : σύνδρομο αιφνίδιου θανάτου.

Η εξάρτηση που προκαλεί η νικοτίνη είναι :

Α. Σωματική
Η έλλειψη νικοτίνης προκαλεί εκτός από την έντονη επιθυμία για κάπνισμα, ένα σύνδρομο κυρίως νευρολογικό (ευερεθιστότητα, άγχος, έλλειψη συγκέντρωσης της προσοχής, ανυπομονησία, αϋπνία, νυκτερινές αφυπνίσεις, ελαφρύ πονοκέφαλο, κατάθλιψη, επίσης αυξημένη όρεξη).

Β. Ψυχική
Ο καπνιστής έχει συνδυάσει το κάπνισμα με την καθημερινή του ζωή (το φαγητό, τον καφέ, τις συναισθηματικές αλλαγές όπως άγχος, χαρά, στεναχώρια κλπ. Ο εθισμός αυτός είναι πολύ ισχυρότερος του σωματικού. Έχει παρατηρηθεί ότι η επιθυμία για κάπνισμα διατηρείται για πολλά χρόνια μετά τη διακοπή του ! Σε αυτόν τον εθισμό οφείλεται κυρίως η αποτυχία οριστικής διακοπής του καπνίσματος (συχνές υποτροπές).

Θα πρέπει σε αυτό το σημείο να λεχθεί ότι η εξάρτηση που προκαλεί η νικοτίνη είναι παρόμοια με εκείνη που προκαλούν ναρκωτικές ουσίες (οπιούχα, κοκαϊνη, κλπ.)
Για τους λόγους αυτούς θα πρέπει η προσοχή και η προσπάθεια όλων να κατευθύνεται κυρίως στην πρόληψη.
Είναι λοιπόν δυνατή η διακοπή του καπνίσματος ;
Η απάντηση είναι ότι αν και δύσκολη, δεν είναι ακατόρθωτη.
Προς την κατεύθυνση αυτή έχουν κατά καιρούς χρησιμοποιηθεί και χρησιμοποιούνται με αμφίβολα αποτελέσματα διάφορες μέθοδοι (πχ. Βελονισμός,Laser,ύπνωση κλπ).
Για να είναι η προσπάθεια διακοπής του καπνίσματος αποτελεσματική, θα πρέπει να υπάρχουν 2 απαραίτητες προϋποθέσεις :
Η γνώση και κατανόηση από τον καπνιστή

• των βλαπτικών επιδράσεων του καπνίσματος καθώς και
• τα ευεργετικά αποτελέσματα από την διακοπή του, τα οποία αρχίζουν σχεδόν άμεσα.

Ενδεικτικά μόνο θα αναφέρουμε ότι :
Σε λίγα λεπτά (περίπου 20) μετά την διακοπή η αρτηριακή πίεση, ο καρδιακός ρυθμός και η θερμοκρασία του σώματος επανέρχονται σε φυσιολογικά επίπεδα. Σε 8 ώρες το επίπεδο του μονοξειδίου του άνθρακα κατεβαίνει σε φυσιολογικά επίπεδα και αυξάνεται το Οξυγόνο στο αίμα. Μετά το πρώτο 24/ωρο βελτιώνεται η γεύση και η όσφρηση. 2 μήνες αργότερα κι ενώ έχουν παρέλθει τα συμπτώματα στέρησης μειώνεται ο βήχας, η συχνότητα λοιμώξεων και βελτιώνεται η φυσική κατάσταση. Μακροπρόθεσμα τα οφέλη είναι εξίσου σημαντικά. 1 χρόνο μετά την διακοπή του μειώνεται στο μισό ο κίνδυνος για καρδιοπάθεια σχετικά με αυτόν που διατρέχει ο καπνιστής. 2 χρόνια μετά μειώνεται σημαντικά ο κίνδυνος για αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, στα 10 -15 χρόνια ο κίνδυνος για ανάπτυξη βρογχογενούς καρκίνου.
2. Η οικειοθελής απόφασή του.
Σημειώνουμε ότι υπάρχει ειδικό ερωτηματολόγιο που αξιολογεί κατά πόσο ο καπνιστής είναι διατεθειμένος να σταματήσει το κάπνισμα.
Με δεδομένες τις παραπάνω προϋποθέσεις, υπάρχουν φαρμακευτικοί παράγοντες που μπορούν να βοηθήσουν στην κατεύθυνση αυτή και οι οποίοι χωρίζονται σε 2 κατηγορίες :
Υποκατάστατα νικοτίνης
α) μορφή τσίχλας (τσίχλες Nicorette, 2 & 4 mg)
β) μορφή αυτοκόλλητου ( TTS Nicorette, 5,10 & 15 mg)
γ) μορφή ρινικών sprays
δ) μορφή inhaler (sprays για εισπνοές)
ε) μορφή υπογλώσσιων δισκίων
Στην Ελλάδα κυκλοφορούν μόνο οι 2 πρώτες μορφές
Ελπιδοφόρα φαίνεται να είναι η ανάπτυξη ειδικού εμβολίου που βρίσκεται ακόμη σε πειραματικό στάδιο και το οποίο θα μειώσει τις βλαπτικές συνέπειες του καπνού και την εξάρτηση από τη νικοτίνη.
Μη νικοτινικά φάρμακα
Mε σημαντικότερο ένα άτυπο αντικαταθλιπτικό φάρμακο: την υδροχλωρική βουπροπιόνη . Επίσης, ήδη έχει εγκριθεί από τον Αμερικάνικο Οργανισμό Φαρμάκων, ένα νέο φάρμακο για τη διακοπή του καπνίσματος και είναι έτοιμο να κυκλοφορήσει. Η δραστική ουσία που περιέχει είναι η Βαρενικλίνη
Τα σκευάσματα αυτά μπορούν να δοθούν μόνα τους ή σε συνδυασμό. Η δε δοσολογία τους πρέπει να εξατομικεύεται σύμφωνα με τις οδηγίες του Πνευμονολόγου και εξαρτάται από το βαθμό εξάρτησης του καπνιστού σύμφωνα με την κλίμακα FAGERSTROM (test αξιολόγησης του βαθμού εξάρτησης).
Μελέτες έχουν δείξει ότι η προσπάθεια διακοπής του καπνίσματος είναι αποτελεσματικότερη με τη χρήση των ανωτέρω σκευασμάτων.

 

Νίκος Δ. Χαϊνης,Πνευμονολόγος